Blog

Reutersning yangi hisobotiga ko‘ra, Yevropa Ittifoqidagi yuqori martabali amaldorlar NSO Group kompaniyasining mashhur Pegasus kuzatuv vositasi qurboni bo‘lishgan.

Axborot agentligi hujjatlar va ism-shariflari oshkor qilinmagan ikki Yevropa Ittifoqi rasmiysiga tayanib, jami kamida besh kishi, jumladan, Yevropa Ittifoqining Adliya komissari Didye Reynders ham alohida qayd etilganini aytdi. Biroq ularga qarshi tijorat josuslik dasturlarini kim qo‘llagani va hujumlardan qanday ma’lumotlar olingani noma’lum edi.

Reuters agentligiga bergan bayonotida, NSO Group buzg’unchilik urinishlari uchun javobgar emasligini va nishonga olish «NSO vositalaridan foydalangan holda sodir bo’lishi mumkin emasligini» qo’shimcha qildi.

Xabarlarga ko’ra, Apple o’tgan yilning noyabr oyida Isroil firmasining o’z mijozlarini kuzatishiga to’sqinlik qilish harakatlari doirasida davlat tomonidan homiylik qilingan hujumlar haqida jabrlanuvchilarni xabardor qilganidan keyin bosqinlar ma’lum bo’lgan.

O’sha oyda iPhone ishlab chiqaruvchisi NSO Groupga qarshi sudga murojaat qilib, kompaniyadan josuslik dasturlari hujumlarini ishlab chiqish va boshlash uchun o’z mahsulot va xizmatlaridan foydalanishni to’xtatishni talab qildi.

Apple NSO guruhini «mashhur xakerlar – muntazam va qo’pol suiiste’mol qilishga imkon beruvchi murakkab kiberkuzatuv tizimini yaratgan 21-asrning axloqsiz yollanma askarlari» deb atadi.

Odatda FORCEDENTRY kabi murakkab nol-klik ekspluatatsiyalar orqali qo’llaniladigan Pegasus o’zining hukumat va huquq-tartibot idoralari mijozlariga maqsadli qurilmaga, jumladan, ularning shaxsiy ma’lumotlari, fotosuratlari, xabarlari va aniq joylashuviga to’liq kirish imkonini beradi.

So’nggi yillarda fuqarolik jamiyatiga muntazam ravishda josuslik qilish uchun Pegasus’dan keng foydalanish AQSh hukumatini NSO Groupni o’zining savdo qora ro’yxatiga qo’shishiga olib keldi, bu esa o’z navbatida Isroilni mahalliy xavfsizlik firmalari hujumkor xakerlik va kuzatuv vositalarini sotishi mumkin bo’lgan mamlakatlar sonini cheklashga undadi.

2022-yil fevral oyida Yevropa maʼlumotlarini himoya qilish boʻyicha nazoratchi foydalanuvchilarning shaxsiy daxlsizligi huquqini buzishi mumkin boʻlgan texnologiyaning “misli koʻrilmagan darajada intruzivligi”ni keltirib, mintaqada Pegasus kabi tijoriy josuslik dasturlarini ishlab chiqish va ulardan foydalanishni taqiqlashga chaqirdi.

Ammo josus dasturlardan foydalanishni tartibga solishga qaratilgan sa’y-harakatlarga qaramay, Front Line Defenders tomonidan o’tgan hafta e’lon qilingan sud-tibbiy ekspertiza iordaniyalik jurnalist va huquq himoyachisi Suhair Jaradatga tegishli iPhone 2021 yilning dekabr oyida, Apple sud jarayoni boshlanganidan bir necha hafta o’tib zararli WhatsApp xabari orqali Pegasus yordamida buzib kirilganini aniqladi.

“Ayniqsa, diqqatga sazovor tomoni shundaki, biz aniqlagan nishonga olish Apple’ning da’vosi keng e’lon qilinganidan keyin sodir bo‘lgan va jabrlanuvchilar xabardor qilingan”, — deyiladi hisobotda.

«Bunday xavotirlarni chinakam hurmat qiladigan firma, hech bo’lmaganda, inson huquqlari bilan bog’liq muammolar haqida yaxshi ma’lumotga ega bo’lgan va hukumatga fuqarolik erkinliklarini buzish uchun keng imkoniyatlar beradigan favqulodda vakolatlarni qabul qilgan Iordaniya kabi hukumat mijozlari uchun operatsiyalarni to’xtatib qo’yadi.»

Manba: https://numl.org/MCr