Yadro elektr stansiyalari uchun kiber sug’urtaga oid yo’l xaritasi e’lon qilindi
Hujjat kiberxavflarni baholash va ularni bartaraf etish yo’llarini topish bo’yicha tavsiyalar beradi.
Britaniya Qirollik Xalqaro Munosabatlar Instituti, Chatham House, yadro energetikasi sohasidagi fuqarolik tashkilotlari uchun yo’l xaritasini e’lon qildi. «Fuqarolik yadro elektr stansiyalari uchun kiber sug’urta: xatarlar va imkoniyatlar» nomli hujjat kiber xatarlarni baholash va ularni bartaraf etish yo’llarini topish bo’yicha tavsiyalar beradi. Xususan, hujjat mualliflari yadro elektr stansiyalariga internetdan jismonan ajratilgan kompyuterlardan foydalanishni tavsiya etadilar. Biroq mutaxassislar bu choraning kiberhujumlardan himoya qilish uchun yetarli emasligini ham qayd etadilar. «Amaliyot yillari shuni ko’rsatdiki, bu chora ko’pincha yetarli emas (asosan foydalanuvchilarni infratuzilmasini internetga ulangan holda saqlashga majbur qiluvchi iqtisodiy rag’batlantirishlar tufayli). Shunday qilib, hatto jismoniy izolyatsiya sharoitida ham hakerlik hujumlari sodir bo’ladi», deyiladi hujjatda.
Kiberhujumlardan yetarlicha himoyalanmagan pudratchilar va hamkorlar ham zaif bog’dir. «Hatto ma’lum bir tashkilotning xodimlari texnologik hodisa, xaker hujumi yoki ichki sabotaj bilan kurasha olish uchun yaxshi tayyorlangan va malakali bo’lsa ham, tashkilot hali ham muhim kiberxavfsizlik choralarini ko’rmagan boshqa tashkilotlar bilan ishlashga majbur bo’ladi», deyiladi yo’l xaritasida.
Tashkilot sug’urta kompaniyasidan sug’urta sotib olishidan yoki kiberhodisadan yetkazilgan zararni qoplash uchun byudjetida mablag’ ajratishidan qat’i nazar, xavfni baholash yondashuvi bir xil bo’lishi kerak. Birinchi navbatda, xavfsizlik hodisalarini oldini olish uchun mablag’lar hisobga olinishi zarur. Biroq, hodisani oldini olish choralari samara bermasa, oldindan resurslarni ajratish ham lozim.
Chatham House ekspertlariga ko’ra, fuqarolik yadro elektr stansiyalari fuqarolik xavfsizligi hodisalariga javob berish (CSIR) jamoalarini tashkil etishi kerak. Hujjatda aytilishicha, CSIR mavjudligi fuqarolik yadro energetikasi sohasida kiber sug’urta sotib olishni istagan har qanday korxona uchun zarur shart bo’ladi.
Tashkilotlarga xodimlarini phishing hujumlari va ransomware yuqtirilishining oldini olish bo’yicha o’qitish tavsiya etiladi. Hujjat mualliflari fikricha, amaliy mashg’ulotlar davomida zarur vazifalarni bajarish favqulodda vaziyat yuzaga kelganda kelishmovchiliklar va xatoliklar ehtimolini sezilarli darajada kamaytiradi.
Chatham House — xalqaro munosabatlar bo’yicha ixtisoslashgan Britaniyalik fikr markazidir. Tashkilotning vazifasi a’zolariga muhim siyosiy tendensiyalar va muammolarni muhokama qilish imkonini berishdir. Chatham House a’zolari tomonidan olib boriladigan mustaqil tadqiqotlar hukumat rahbarlariga tashqi siyosat masalalari bo’yicha yangi g’oyalar va yondashuvlarni ishlab chiqishga qaratilgan.
